XUÊN TIÊU

XUYÊN TIÊU

Tên tiếng Việt: Xuyên tiêu, Sâng, Hạt sẻn

Mác khén (Thái), Hoàng lực, Sưng, Lưỡng diện châm, Chứ xá (Hmông), Sơn tiêu, Sẻng vàng, Chiêu khạt (Tày).

Tên khoa học: Zanthoxylum nitidum DC.

Họ: Rutaceae (Cam)

Tính vị: Vị cay, tính ôn, có độc vào 3 kinh phế, tỳ và thận. có tác dụng tán hàn, trục thấp, ôn trung, trợ hoả, sát hồi trùng.

Công dụng: Chữa giun sán, tả, đau bụng, hen, bổ, sốt (Rễ). Đau răng, phong thấp (Quả). Chỉ mới dùng trong phạm vi nhân dân. Quả được dùng làm thuốc với tên Hoa tiêu hay thục tiêu làm thuốc giúp sự tiêu hoá, trị giun sán, chữa đau nhức răng có khi dùng pha nước cho thơm. Ngày dùng 3-5g dưới dạng thuốc sắc. Dùng ngoài không kể liều lượng.

Chú thích: Nhân dân ta còn dùng rễ cây này với tên hoàng lực hay rễ cây sưng huỳnh lực làm thuốc chữa sốt, thuốc ra mồ hôi, thuốc sốt rét kinh niên, thuốc tê thấp. ngày dùng 4-8g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu. Trong rễ một số cây sưng có becberin. Ngoài việc nhập vị thuốc trên của ta.

Trung Quốc còn dùng nhiều quả của các cây khác cùng chi khác loài làm thuốc như sau: Thiên tiêu-hoa tiêu là quả phơi khô củ cây Zanthoxylum schinifolium Sieb et Zucc. Quả có 1-3 vỏ cứng. trong quả có tinh dầu, trong tinh dầu có 90% estragola C10H12O và becgaten. Cùng một công dụng như hoa tiêu, ngoài ra còn dùng chữa ho, làm gia vị thay hồ tiêu. Xuyên tiêu hay hoa tiêu là quả phơi khô củ cây Zanthoxylum simulans Hance (Zanrhoxylum bungei Planch) quả có một vỏ cứng cùng một công dụng.