GÁO TRÒN

Tên khác: Gáo viên, Thủ viên, Thủy đoàn hoa, Thủy dương mai, Già mà yên thu,

Tên khoa học: Adina pilulifera (Lamk.) Frach ex Drake (A. globifera vat. tonkinensis Pit.),

họ Cà phê (Rubiaceae).

Mô tả: Cây gỗ nhỏ cao 5-10m hoặc là cây bụi, lúc non có lông mịn vàng. Lá từng cặp không bằng nhau, phiến thon dài, đầu mũi có đuôi, mặt dưới nhạt, cuống dài 1cm, lá kèm cao 5-7mm, chẻ hai sâu. Cụm hoa đầu
đơn độc, đường kính 1-1,5cm, trên một cuống. Hoa nhỏ màu trắng. Quả nang có lá đài tồn tại, hạt xám, có cánh.

Bộ phận dùng: Rễ, vỏ thân, lá, hoa và quả (Radix, Cortex, Folium, Flos et Fructus Adinae Pipuliferae). Thu hái quanh năm. Hoa thu tháng 6-8, quả từ tháng 9-11. Lá thu hái mùa Hè và mùa Thu.

Thành phần hoá học chính: Saponin triterpenoid.

Công dụng: Vị đắng, chát tính mát, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán ứ, giảm đau. Rễ dùng trị cảm mạo sốt cao, viêm nhiễm đường hô hấp trên (hầu họng), chữa viêm tuyến mang tai. Hoa và quả dùng trị lỵ, viêm dạ dày ruột cấp tính.

Cách dùng, liều lượng: Ngày uống hoa, quả 10-15g, cành, lá 15-30g, rễ 15-30g dạng thuốc sắc, dùng ngoài không kể liều lượng.