CÂY CHAY

Tên khác: Chạy Bắc Bộ, Chay vỏ tía, Yên chi, Yên chi thụ, Kê bột tử quå.

Tên khoa học: Artocarpus tonkinensis A. Chev syn. Artocarpus masticulata Gagnep. và một số loài Chay khác như Artocarpus gomezianu  Wall.. Artocarpus lakoocha Roxb. (Chay lá to),

họ Dâu tằm (Moraceae).

Mô tả: Cây gỗ to, cao đến 15m, thân nhẵn, mọc thẳng, phân cành nhiều. Cành lá non có lông hung, sau nhẵn, vỏ màu xám. Lá mọc so le, xếp thành hai hàng, phiến có hình trái xoan hay bầu dục, dài 7-15cm, rộng 3-7cm, đầu nhọn, gốc tròn, gân nổi rõ, mặt dưới có lông ngắn màu hung. Hoa mọc đơn độc ở nách lá. Quả phức gần tròn, cuống ngắn màu vàng, thịt mềm màu hồng, vị chua. Hạt to, chứa nhiều nhựa dính. Mùa hoa tháng 3-4, mùa quả tháng 7-9.

Bộ phận dùng: Quả, rễ (Fructus et Radix Artocarpi Tonkinensis) có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.

Thành phần hoá học chính: Vỏ rễ chứa flavonoid, saponin, tanin. Quả chay chứa saponin, acid hữu cơ, nhựa.

Công dụng: Quả chay có vị chua, tính bình, có tác dụng thu liễm, cầm máu và thanh nhiệt, khai vị giúp tiêu hoá, làm ăn ngon cơm. Rễ chay có vị chát, cũng có tác dụng làm se. Vỏ rễ chay dùng ăn với trầu cau. Thường được dùng chữa tê thấp, đau lưng, mỏi gối và chữa rong kinh, bạch đới, còn dùng làm chắc chân răng.

Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 10-20g quả, vỏ rễ khô, dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.