Đơn nem

Tên gọi khác: Đơn răng cưa, đơn Ấn Độ, rau chua chát

Tên khoa học: Maesa indica (Roxb.) A. DC.

Tên đồng nghĩa: Baeobotrys indica Roxb.

Họ: Đơn nem (Myrsinaceae)

Công dụng: làm thuốc tẩy giun sát trùng vết thương và ruốc cá, chữa nổi mẩn, ngứa, dị ứng, mày đay.

Tính vị, công năng

• Đơn nem vị đắng, tính mát; rễ có công năng thanh nhiệt giải độc, lá và hạt có công năng trừ giun, sát trùng.
• Tài liệu Trung Quốc ghi: đơn nem vị hơi đắng, tính mát, có công năng thanh nhiệt giải độc, trấn thấp, chỉ tả [TDTH,1996,II:189).

Công dụng

Cành và lá đơn nem được dùng làm thuốc tẩy giun sát trùng vết thương và ruốc cá.

Để trừ giun có thể lấy lá nấu canh ăn 3 – 4 bữa thì giun ra. Để trục giun kim, dùng một nắm (khoảng 50g) lá non, rửa sạch, giã nát, chế thêm nước, vắt lấy nước cốt uống vào sáng sớm lúc đói, hoặc dùng nước cốt thụt vào hậu môn lúc chập tối, để khi giun bò ra hậu môn đẻ trứng, giun sẽ chết.

Để chữa nổi mẩn, ngứa, dị ứng, mày đay, lấy lá non tươi, giã nát, chế thêm nước vắt lấy nước cốt uống, còn bã để xoa xát vào chỗ bị bệnh.

• Ở nhiều vùng nước ta, cũng như ở Ấn Độ, người ta lấy lá làm gia vị hoặc có thể lấy ngọn và lá non thái nhỏ, xào hoặc nấu canh ăn. Lá non được dùng để ăn gỏi, gói nem ăn hoặc ăn cùng với nem, vì thế nên gọi là đơn nem; mặc dù lá đơn nem độc với cá, có thể dùng để ruốc cá, cá chết.
• Ở Ấn Độ, người ta dùng rễ để trị giang mai, quả để trị giun, còn lá được dùng để ruốc cá [Chopra 2001: 159; Kirtikar et al., 1998, II: 1482).
• Ở Trung Quốc, toàn cây đơn nem được dùng chữa viêm gan, hoàng đản cấp tính, ia chảy, đau bụng, cao huyết áp [TDTH, 1996, II: 189]. Chữa mẩn ngứa, dị ứng ngoài da: Lấy lá và ngọn giã nát, xào với mỡ, bôi lên chỗ bị tổn thương đã rửa sạch bằng nước. Nếu có điều kiện, lấy lá và ngọn cành nấu nước tắm, rửa sạch chỗ tổn thương rồi bôi như trên.