ĐIỀU NHUỘM

Tên khác: Điều màu, Chầm phù, Cà ri ,Điều nhuộm

Tên khoa học: Bixa orellana L.,

họ Điều nhuộm (Bixaceae).

Mô tả: Cây gỗ nhỏ, cao 4-5m. Lá đơn, mềm nhẵn, hình tam giác, nhọn mũi, hình tim ở gốc, nhọn ở chóp. Hoa khá to, màu tím hay trắng, xếp thành chuỳ ngắn ở ngọn các nhánh. Quả nang màu đỏ tía, hình cầu, bao phủ bởi gai cứng hay mềm, mở thành 2 mảnh van mang mỗi cái một giá noãn ở mặt trong. Hạt nhiều, hình khối lập phương, vỏ hạt có những hạt lớn nhẫn màu đỏ.

Bộ phận dùng: Hạt và lá (Semen et Folium Bixae Orellanae). Hạt dùng để chế bột cary và lấy chất nhuộm màu. Cách làm: thu hái hạt cho vào nước thật nóng, khuấy mạnh, đổ hạt lên một cái rây để xát, tách hết hạt và tạp chất, được cơm hạt, để yên cho lên men và loại bỏ chất nhầy. Màu sẽ lắng xuống dưới, gạn lấy chất màu. Lá tươi được hái và dùng làm thuốc.

Thành phần hoá học chính: Hạt Điều nhuộm cung cấp chất màu tự nhiên, gọi là annatto màu vàng đỏ, có thành phần chính bixin là carotenoid có màu đỏ tươi. Quả chứa nhiều vitamin A, các chất khoáng, saponin.

Công dụng: Hạt, lá có tác dụng hạ nhiệt. Hoa có tác dụng bổ huyết trừ lỵ. Cơm quả, hạt làm thuốc tẩy giun. Lá chữa lỵ, sốt rét. Nhựa từ quả dùng để điều trị tiểu đường, chống nhiễm nấm. Chất màu từ hạt dùng làm thuốc săn da và xổ nhẹ, còn dùng để nhuộm len, lụa, sợi bông. Do tan tốt trong chất béo, không độc và có tính chất của vitamin A, nên chất màu này được dùng để nhuộm bơ, pho mát, nấu canh (bột cary).

Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 20-30g lá, dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.